Mleko sojowe jest naturalnym napojem, który od dawna gości na stołach miłośników zdrowego odżywiania. Wywodzi się z Chin, skąd trafiło do innych krajów Dalekiego Wschodu. W Azji pije się je po prostu jako napój. Dostępne jest w szerokiej gamie smakowej. Używa się go też w kuchni. Popularne jest wśród wegan, wykluczających z diety produkty pochodzenia zwierzęcego. Mleko sojowe zastąpi także mleko bez laktozy w diecie uczulonych na nią alergików. W tym artykule przedstawimy historię, cechy szczególne oraz wady i zalety tego tradycyjnego napoju chińskiego. Powiemy także o właściwościach soi.

Skąd pochodzi mleko sojowe?

Mleko sojowe wymyślono w Chinach, a „ojcem” tego bio napoju miał być chiński książę Liu An. Żył on w latach 179-122 p.n.e. Z historią wynalezienia tradycyjnego napoju chińskiego wiąże się pewna legenda. Według przekazów, Liu An miał wynaleźć mleko na potrzeby swej starszej, schorowanej matki. Ta chciała spróbować smaku ziaren soi. Jednak ze względu na swój stan, nie była w stanie ich przeżuwać. Syn, rzekomo idąc za sugestią matki, zmielił ziarna soi i stworzył z nich napój – mleko sojowe. Legendy tej nie potwierdzają jednak źródła historyczne. Najstarszy dowód istnienia mleka z soi znaleziony został na chińskim muralu wyrzeźbionym w kamiennym bloku. Przedstawia on scenkę rodzajową z kuchni, co oznaczałoby, że mleko sojowe stosowane było w Chinach już w latach 25-200 n.e., czyli ponad 150 lat po narodzeniu Liu Ana! Najstarsze chińskie źródło pisane, wspominające o istnieniu tego mleka, to poemat zatytułowany „Oda do tofu” autorstwa Su Pinga. Napisano go ok. 1500 r. n.e.

Mleko sojowe w Europie

Pierwsze europejskie wzmianki na temat tego tradycyjnego napoju chińskiego pochodzą z 1665 i 1790 roku naszej ery. Ich autorami są odpowiednio Domingo Fernandez de Navarette i Joao de Loureiro. Obaj panowie byli misjonarzami.

Warto zaznaczyć, że każde ze wspomnianych powyżej źródeł historycznych opisywało mleko sojowe jako składnik i element procesu wytwarzania tofu (serka sojowego). Dopiero w 1866 Francuz Paul Champion, podczas swej podróży do Chin sporządził notatkę, w której wspomniał, że Chińczycy piją gorące mleko sojowe do śniadania.

Napój sojowy, jaki dziś znamy i kupujemy, wzbogacany jest dodatkowymi witaminami i składnikami odżywczymi. Ten proces inaczej nazywa się fortyfikowaniem. Pierwsze fortyfikowane mleko sojowe wyprodukowane zostało w 1931 roku przez Madison Foods w amerykańskim stanie Tennessee.

Kilka słów o soi

Mleko sojowe powstaje z nasion soi warzywnej. Roślina ta wywodzi się, podobnie jak sam napój, z Chin. Obecnie około połowa upraw soi znajduje się w USA, skąd pochodzi około 50% światowej produkcji. Soja warzywna to roślina z gatunku bobowatych, podobnie jak lepiej nam znany bób, groch czy fasola. W Polsce soi się raczej nie uprawia, ponieważ w naszym kraju nie ma dla niej odpowiednich warunków. Potrzebuje ona żyznej gleby, dużo ciepła i umiarkowanych, ale częstych opadów deszczu.

Oprócz wytwarzania tradycyjnego napoju chińskiego, ziarna soi wykorzystywane są też do przygotowania innych produktów sojowych. Jednym z nich jest na przykład tofu – bogaty w białko zwarty ser sojowy otrzymywany w wyniku koagulacji mleka sojowego. Według chińskich legend, tak samo, jak mleko sojowe naturalne, tofu również wymyślił cesarz Liu An.

Sojowy sos

Kolejnym produktem jest sos sojowy, czyli jedna z najważniejszych przypraw w kuchni azjatyckiej. Dziś kojarzony głównie z Japonią, również wywodzi się z Chin. Nasze skojarzenie z Krajem Kwitnącej Wiśni jest jednak niedalekie od prawdy. Sos sojowy występuje bowiem w kilku podstawowych odmianach. Oryginalny chiński sos jest gęsty i słony. Sos sojowy w wersji indonezyjskiej jest rzadki, ale cechuje się słodkawym smakiem. Japoński zaś jest rzadki i słony, a właśnie taki najczęściej można znaleźć na półkach polskich sklepów i na naszych stołach. Sos sojowy powstaje w wyniku zmieszania soi z pszenicą, wodą oraz solą. Następnie do mieszanki dodaje się pleśni z gatunku Aspergillus i kwasu mlekowego, po czym poddaje się ją fermentacji.

Ziarna soi bogate są w tłuszcz i witaminę B, są także doskonałym źródłem białka. Stanowi ono od 30% do 50% składu tych nasion. Soja ma bardzo korzystny dla człowieka skład aminokwasów. Są zdrowe i pożywne, dlatego chętnie włączane są do diety przez miłośników zdrowej kuchni. Niezwykle pożyteczne właściwości soi sprawiają, że przetwory i preparaty sojowe używane są jako dodatek do innych produktów – np. konserw mięsnych – dla wzbogacenia ich wartości odżywczych.

Z soi można także stworzyć ekologiczne zamienniki mięsa dla wegan i wegetarian. Dzięki nim mogą oni dostarczyć sobie zdrowego i niezbędnego w diecie białka.

Jak powstaje mleko sojowe bio?

Z pewnością kiedyś zastanawiałeś się, jak powstaje mleko sojowe naturalne bio. Do stworzenia mleka bez laktozy można użyć białka sojowego lub całych ziaren soi. Ta druga opcja to unowocześniona wariacja klasycznej produkcji tego napoju.

Najpierw ziarna soi moczy się przez kilka godzin w wodzie, aby napuchły i rozmiękły. Następnie wraz z wodą zostają przerobione na pulpę. Powstałą w ten sposób papkę gotuje się, po czym zostaje ona przefiltrowana. W ten sposób otrzymuje się bazę do mleka sojowego, która oddzielona została od stałych elementów ziarna. Klasyczne mleko sojowe naturalne, ze względu na właściwości soi, ma charakterystyczny dla strączków posmak, podobny do fasoli. Nie wszystkim on odpowiada. Dlatego nowoczesne metody produkcji uwzględniają przeróżne metody mielenia i gotowania, aby zdezaktywować enzym odpowiedzialny za ten smak.

Wzbogacanie mleka

Kolejne etapy różnią się w zależności od tego, jaki ma być efekt końcowy. Mleko sojowe naturalne bio nie zawiera dodatkowych cukrów, bywa jednak wzbogacane np. wapniem lub witaminą D. Na rynku dostępne jest jednak wiele wariantów tego napoju – w sklepach znajdziemy nie tylko naturalne bio 1l, ale też małe kartoniki w przeróżnych smakach. Do mleka sojowego mogą być dodane cukry i słodziki, dodatki smakowe, np. kakao, a także witaminy i minerały.

Aby mleko się nie rozwarstwiało…

Po uzyskaniu odpowiedniej mieszanki, mleko sojowe jest homogenizowane. Homogenizacja polega na rozbiciu dużych cząsteczek tłuszczu na mniejsze. Służy ona temu, aby produkt zachował jednolitą konsystencję i nie rozwarstwiał się. Odbywa się to przez przeciskanie go pod ciśnieniem przez wąskie szczeliny lub sito.

Jak długo może stać mleko sojowe?

Mleko sojowe, podobnie jak mleko krowie, często poddawane jest sterylizacji UHT (Ultra-high Temperature Processing). Oznacza to, że zostaje bardzo szybko podgrzane do temperatury ponad 100 stopni Celsjusza, a następnie równie szybko schładzane do temperatury pokojowej. Pozwala to na zabicie bakterii bez zmieniania smaku mleka. Dzięki takiej sterylizacji, mleko dłużej pozostaje świeże, a przy tym nie traci swoich wartości odżywczych. Nieotwarte mleko sojowe ma na kartonie nadrukowany termin przydatności do spożycia i instrukcje przechowywania. Otwarte mleko należy przechowywać w lodówce i spożyć w ciągu kilku dni.

Ostatni krok

Ostatnim etapem bezpośredniej produkcji jest wspomniana wyżej sterylizacja. Później gotowe mleko rozlewane jest do kartonów i rozwożone po sklepach. Stamtąd już trafia na nasze stoły, abyśmy mogli cieszyć się wspaniałym smakiem roślinnych napojów.

Mleko sojowe ma wiele twarzy

Jeśli chodzi o napoje roślinne, na sklepowych półkach króluje mleko sojowe naturalne bio 1l. Jest ono najpopularniejsze i bardzo uniwersalne. Ma łagodny smak, do którego niekiedy trzeba przywyknąć. Doskonale zamieni mleko krowie w przepisach na ciasta i naleśniki. Ze względu na to, że nie zawiera cukrów, sprawdzi się również w wersji wytrawnej. Bogaty wachlarz zastosowań sprawia, że tak jak zwykłe mleko, sprzedawane jest w kartonikach jednolitrowych z oznaczeniem bio 1l.

Choć sojowe naturalne bio to zdecydowanie najczęściej kupowane mleko roślinne, powodzeniem wśród konsumentów cieszą się też ekologiczne napoje sojowe wzbogacane cukrem. Nie mają one tak wyraźnego posmaku soi. Może on przeszkadzać niektórym początkującym amatorom tego napoju.

Tym, którym znudził się smak, jaki oferują mleka naturalne bio 1l czy mleka słodzone, posmakować mogą inne mleka sojowe. Dostępne są w szerokiej gamie wariantów smakowych, z których najpopularniejsze to mleko czekoladowe 1l i mleko waniliowe 1l. Nieco rzadziej spotkać możemy mleko sojowe truskawkowe, a także o smaku kokosa lub mango. Mleka sojowe znajdziemy również w małych kartonikach ze słomką, podobnie jak soczki dla dzieci. Można je pić bezpośrednio z kartonu lub użyć do zabielania kawy.

Mleko sojowe w kuchni

Zarówno mleko sojowe naturalne, jak i pozostałe warianty tego napoju można pić bezpośrednio jak napój. Oprócz tego mleko sojowe znajduje szerokie zastosowanie w sztuce kulinarnej.

Mleko sojowe naturalne świetnie zastąpi litr mleka krowiego w przepisie na naleśniki. Możemy przygotować je w wersji wytrawnej, dzięki braku dodatku cukru. Do naleśników na słodko odpowiednim wyborem będą mleka dosładzane i smakowe.

Napój sojowy jest zdrową i pożywną bazą do owocowych koktajli i smoothie. Waniliowe mleko stworzy wspaniałą kompozycję z truskawkami i bananem. Można je także dodać do płatków śniadaniowych lub zaparzyć na nim kakao.

Na śniadanie poleca się owsiankę na mleku sojowym. Można do niej dodać świeże lub mrożone owoce, np. maliny, a także wiórki kokosowe i czekoladę.

Miłośników herbaty na pewno ucieszy matcha latte na mleku sojowym naturalnym lub waniliowym.

Z mleka sojowego można również własnoręcznie zrobić sojowy jogurt lub tofu w warunkach domowych. Amatorzy deserów mogą przygotować sojową bitą śmietanę czy nawet lody na mleku sojowym.

Mleko sojowe – wady i zalety

Napoje roślinne mają szereg zalet i przedstawiają korzyści dla zdrowia. Cenią je alergicy i weganie, a także miłośnicy zdrowego stylu życia. Jak większość produktów spożywczych ma jednak swoje wady. Zarówno o nich, jak i o zaletach, opowiemy szczegółowo poniżej.

Zalety mleka sojowego

Jednym z plusów mleka sojowego jest to, że jest doskonałym zamiennikiem mleka krowiego. Jest chętnie wybierane przez wegan i wegetarian, ale kupują je także osoby z nietolerancją laktozy. Mleko krowie, obok laktozy, zawiera także kazeinę – białko zwierzęce, które może wywoływać problemy z układem odpornościowym człowieka. Kazeina nie służy również astmatykom i osobom, które mają problemy z zatokami. W tym przypadku również warto postawić na mleko sojowe.

Na rynku dostępne jest nie tylko sojowe naturalne bio 1l, są też inne mleka roślinne, np. mleko z nerkowców, mleko migdałowe i mleko z orzechów laskowych. Te napoje cechuje jednak zawartość orzechów. Soja jest strączkiem, dlatego napój sojowy jest bezpieczny dla osób z alergią na orzechy.

Dobrą wiadomością dla ludzi z celiakią jest to, że mleko sojowe nie zawiera glutenu. Można spożywać je bez obaw o reakcję alergiczną.

Mleko sojowe cechuje się wysoką zawartością białka. Osoby, które ograniczają lub eliminują spożycie produktów zwierzęcych, mogą dostarczyć sobie ważnych protein poprzez picie tego napoju.

Napoje sojowe wspomagają zdrowe serce. Nie zawierają bowiem tłuszczy nasyconych i cholesterolu. Nie znajdziemy w nich także tłuszczy trans. Amerykańska Agencja Żywności i Leków (FDA) zaleca spożywanie 25 gramów białka sojowego dziennie. Ma to ograniczyć występowanie zawałów serca.

Jedno z najnowszych badań FASEB pokazuje, że spożywanie soi (w tym mleka sojowego) przez dzieci, może zredukować występowanie osteoporozy na późniejszych etapach życia.

Wady mleka sojowego

Według niektórych źródeł i badań, spożywanie soi może zwiększyć ryzyko zachorowania na raka piersi. Wszystko za sprawą obecnych w soi fitoestrogenów. Mają one być podobne do jednego z głównych żeńskich hormonów płciowych – estrogenu – odpowiedzialnego za rozwój podstawowych żeńskich cech płciowych. Nadmiar estrogenu w organizmie jest jedną z przyczyn powstania nowotworu piersi. Inne badania jednak wskazują na zasadnicze różnice między roślinnym a zwierzęcym (ludzkim) estrogenem. Wynika z nich również, że soja nie tylko nie powoduje raka, ale też… może redukować ryzyko zachorowania.

Sprawdzany jest także wpływ soi na bezpłodność u mężczyzn. Wykonywano badania, według których regularne spożycie soi powodowało mniejszą zawartość aktywnych plemników w nasieniu.

Białko sojowe jest mniej efektywne w procesie budowania mięśni. Jeśli interesuje nas szybkie wyrzeźbienie mięśni, lepszym wyborem będzie białko zwierzęce, np. pochodzące z mleka. Nie oznacza to jednak, że białko sojowe jest kompletnie nieprzydatne.

Czy mleko sojowe to mleko?

Powszechnie nazywamy ten napój mlekiem, choć nie jest to do końca prawidłowe. W 2017 Trybunał Sprawiedliwości UE zadecydował, że nazwa „mleko” może być stosowana wyłącznie w odniesieniu do mleka zwierzęcego. Dotyczy to jednak tylko nazw oficjalnych, np. w handlu. Nie można więc napisać na kartonie „mleko sojowe naturalne bio 1l”, prawidłowa wersja to wyłącznie „napój sojowy naturalny bio 1l”. Nic jednak nie stoi na przeszkodzie, aby w języku potocznym używać takiej nazwy i śmiało pić mleko sojowe.